نقد سنتی مدرن شیر آیتمز

بعضی مطالبی که شیر می‌کنند کنجکاو می‌شم صفحه اصلی‌ش رو بخونم ببینم چه وبلاگ یا سایتی هست که طرف اد کرده و همیشه می‌خونه. بعد می‌بینم عجب مشمول بوده و تا فیلترینگ راهی نداشته و حالا شانسی یک در صد خوب از آب در اومده! تذکر: همه کسانی که شیر آیتم‌هاشون رو مطالعه می‌کنم در لیست دوستان این فیدم هستن!*

این را داشته باشید تا بعدا عرض کنم!

استاد، یکی یکی انواع و اقسام شیوه‌های نقد داستان و رمان را پای تابلو می‌نوشت. و بلند می‌خواند؛ «نقد روان‌شناختی»، «نقد ارسطویی»، «نقد ساختاری»، «نقد تاریخ اندیشه‌ها» و غیره.

گفتم «استاد! نقد کیهانی را هم بنویسید.» استاد که انگار قضیه را جدی گرفته بود، گفت «نقد کیهان‌شناختی؟» گفتم «نه! نقد کیهانی» چهره‌اش کمی از هم باز شد و کاملا آرام گفت «اینایی که من می‌نویسم، نقد مدرنه همه‌ش. اونا نقد سنتی می‌کنن.»

مشتاق شدم ببینم استاد واقعا منظورم را درک کرده یا نه. و اگر بله، نقد سنتی چیست واقعا.

شیوه‌های نقد مدرن و تشریح آن‌ها تمام شد و رسیدیم به شیوه‌های نقد سنتی. چهار تا بودند؛ «تاریخی – زندگی‌نامه‌ای»، «اخلاقی – فلسفی»، «زبانی و لهجه‌شناختی» و «توجه به طرح داستان یا رمان.»

این‌جا جای این نیست که یکی یکی بگویم این‌ها به چه دردی می‌خورد و چه‌اند؛ البته چنان هم یادم نمانده است که درست توضیح بدهم!

چیزی که مهم است و باید بگویم؛ در نقد سنتی، به مسایلی خارج از متن پرداخته می‌شود و در نقد مدرن، تنها خود متن است که مهم است. مثلا در شیوه‌های مختلف نقد مدرن، ما کاری به این نداریم که نویسنده‌ی متن A، چه زندگی‌ای داشته و چه‌گونه آدمی بوده؛ بلکه تنها خود متن است که برای‌مان مهم است. این‌جا دقیقا جای گفتن آن تئوری معروف «مرگ مولف» رولان بارت است.

اما در شیوه‌های مختلف نقد سنتی، احوال زمانه‌ای که متن A در آن نوشته شده، و زندگی نویسنده، برای نقد مهم است. در نقد سنتی، می‌توان از یک رمان یا یک داستان، و جهان‌بینی موجود در آن، به اخلاقیات و جهان‌بینی نویسنده رسید.

استاد، بعد از تشریح شیوه‌های مختلف نقد سنتی، گفت که نقد کیهانی هم، همین نقد سنتی است که از همه‌ی این شیوه‌ها استفاده می‌کند.

و برگردیم به آن چند سطری که همان اول نوشته نقل کردم. آقای نقد سنتی به خودش اجازه می‌دهد جهان‌بینی نویسنده را از درون یک رمان یا داستان بیرون بکشد و به یقین هم برسد. آن چند سطر اولیه، پا را از حیطه‌ی نقد سنتی هم فراتر گذاشته، و حتی شیر آیتم‌ها (share items)ی آدم‌ها را واجد این خاصیت می‌داند که می‌توان از لابه‌لای آن‌ها، جهان‌بینی شیر (share)کننده را کشف کرد.

خطر همین نزدیکی است. هستند کسانی که می‌توانند از آن‌چه می‌خوانید هم شخصیت شما، و جهان‌بینی‌تان را کشف کنند. به همین راحتی.

* به نقل از فرندفید!

لباس گلی وید

صبحانه خورد. روی صندلی نشسته بود. پایش را تکان می‌داد. در آوردن صدای آرام و زیر صندلی، تفریح خوبی بود. مادر را نگاه کرد. گفت: «وید می‌خواد بره مدرسه.»

با خودش فکر کرد: «به ملی پیره می‌گم مامان رو خواب‌آلو کنه.» مادرش که میز را تمیز می‌کرد، چشم‌هایش را ریز کرد و انگار بخواهد وید را تحقیر کند گفت: «لابد باز می‌خوای بری به ملی پیره زل بزنی و ازش سؤالای بچه‌گونه بپرسی!»

پسر، کشیده گفت: «وید اون پیر خرفت رو نگاه هم نمی‌کنه.» و بلافاصله گفت: «کیف وید رو کجا قایم کردی؟»

چکمه‌اش را پوشید. با خودش گفت: «باید بدوم.» و دوید. کیفش پرت شد آن طرف کوچه. خودش را در میان گل‌های میان کوچه دید که به شکم افتاده.

نگاهش به ملی پیره افتاد که رو به دیوار ایستاده بود و موهای خرمایی‌اش را یکی‌یکی به سمت بالا می‌کشید و بلند می‌شمرد. «دو هزار و پنجاه و …» نشنید. با خودش گفت: «کدوم دیوونه‌ای از ملی پیره بارون خواسته.»

برخاست و برگشت سمت خانه. با صدای بلند فریاد زد: «مامان وید کجاست؟ وید غرق گل شد.»

مادر جلوش ایستاده بود. گوش وید را گرفت و پیچ داد. فریاد کشید. مادر گفت: «تا دیروز می‌رفتی و ملی پیره رو تماشا می‌کردی؛ بهانه‌ی جدید پیدا کردی؟»

چشم‌هاش بسته بود و فریاد می‌کشید. گفت: «مگه نمی‌بینی همه‌ی لباسای وید گلی شده؟»

مادر گفت: «من که گل نمی‌بینم. باز مشقات رو ننوشتی از معلمت ترسیدی؟»

* این –داستان- را سر کارگاه آموزشی رئالیسم جادویی نوشته‌ام. البته تایپ که می‌کردم، تغییرهای اندکی دادم. در حد ده کلمه.

* این را هم بگویم که شاید اگر امشب این را برای کسی نمی‌خواندم و آن کس تعریف نمی‌کرد، این را هیچ‌گاه این‌جا نمی‌گذاشتم.

* شاید از روح مارگارت میچل ترسیدم که این را دارم می‌نویسم؛ «وید» و نوع حرف زدن‌اش، صاحب دارد، و سرزمین دارد. وید، یکی از شخصیت‌های «بر باد رفته»‌ی مارگارت میچل است.

Unknown

پیش می‌آید بالاخره. ممکن است برای هر کسی پیش بیاید. بابت انگیزه‌ام برای غافلگیری پوزش می‌خواهم!

سر کلاس نشسته‌ای و استاد بعد از این که یک ساعت تمام حرف زده و چیز یاد داده، ده دقیقه وقت می‌دهد که بنشینی و بنویسی. می‌خواهم چند سطری که نوشتم را این‌جا بیاورم؛ بدون هیچ تغییری البته.

«درپوش خودنویس کنار کاغذ افتاده است. لکه‌های جوهر روی کاغذ را پر کرده. چهار سطر خوش‌خط روی کاغذ نوشته شده و چهار طرف کاغذ با طرح‌های اسلیمی پوشیده شده است. کاغذهای مشابهی زیر کاغذ است. کسی توی اتاق نیست. چراغ مطالعه روشن است. کاغذهای مچاله، سطل آشغال را پر کرده‌اند. همه‌ی کاغذهای مچاله توی سطل آشغال و اطراف آن،‌ طرح اسلیمی دارند. بالای دسته‌ی کاغذ‌ها، کتابی باز است. کنار سطر دهم صفحه‌ی باز کتاب، یک فلش آبی‌رنگ با خودکار دیده می‌شود. خودکار در میانه‌ی کتابِ باز، عمودی افتاده است. درپوش خودکار آبی‌رنگ، زیر میز تحریر افتاده است. صندلی افتاده روی زمین.»

خب. بابت این‌که همه‌اش را یک‌سره پشت سر هم نوشته‌ام، پوزش نمی‌خواهم! قرارمان همین بود که بدون دست‌خوردن منتقل بشوند.