لذت تماشای سخت و تلخ

یکی از لذت‌های بزرگ زندگی‌ام، دست‌کم این یکی دو سال اخیر، «لذت تماشا» بوده است. لذت تماشای آدم‌های مختلفی که در برابر دیدن یک رخ‌داد، رفتارهای متضادی می‌کنند.

[caption id="attachment_116" align="alignleft" width="210" caption="کوه، و آدم‌های تماشایی"][/caption]

بله. درباره‌ی رخ‌دادهای همین روزها حرف می‌زنم. این درست که برای من خیلی جالب است که بدانم بالاخره اسفندیار مشایی یا همان اسفندیار رحیم مشایی معاون اول رییس جمهور می‌ماند یا نه، اما چیزی که بسیار بیش از آن جالب و دیدنی است، حرف‌ها و سکوت‌ها و نگاه‌های آدم‌هایی است که می‌شناسم‌شان و حتی نمی‌شناسم‌شان.

شاید بگویی این خیلی خودخواهی و سهل‌انگاری سیاسی است که در میانه‌ی این فتنه و آزمون، من بنشینم اینجا و ذره‌بین‌ام را روی آدم‌ها بگیرم و تماشای‌شان کنم؛ اما باور کن این کار با همه‌ی لذتی که دارد، تلخ هم هست. بالاخره همان کسی که هزار وظیفه و مسئولیت سیاسی مهم و تاثیرگذار دارد، وظایفی دارد و من هم وظایفی؛ و من هم فکر می‌کنم دست‌کم یکی از وظیفه‌هایم همین است این روزها.

شاید برای زندگی من، و شاید حتی آرمان‌های من،‌ تفاوت زیادی نکند که اسفندیار مشایی معاون اول رییس جمهور بماند یا برود پی کار پیشین‌اش، یا حتی از دولت و مسئولیت‌های رسمی برود. شاید البته! اما مطمئنا خیلی برای من تفاوت می‌کند که رفتارهای مختلف آدم‌های مختلف را ببینم؛ انسان‌هایی که شاید اگر جنگ و درگیری و فتنه و بلایی نباشد، همه خوب و اسطوره‌ای به چشم بیایند، اما در میانه‌ی این فتنه‌هاست که می‌توان خوب دیدشان، و خوب ارزیابی‌شان کرد.

و نتیجه اینکه بهترین روزها برای عبرت گرفتن و یاد گرفتن و رسیدن به بایدها و نبایدها و هست و نیست‌های تازه، همین روزهاست؛ روزهایی که اگر از دست‌شان بدهیم و خوب و درست به تماشا سپری‌شان نکنیم، معلوم نیست کی روز و روزگار دیگری پیش بیاید که بتوانیم خودمان را در آینه‌ی رفتارها و گفتارهای دیگران ببینیم.

این روزها بارها از خودم پرسیده‌ام و می‌پرسم که اگر جای آقای الف بودم چه می‌کردم، و اگر جای آقای ب بودم چه می‌کردم تا آخر. وظیفه‌ی سخت و تلخی است این تماشا.

پایان

اینجا پایان یافته است.
من از این پس در
http://doodinghouse.com
هستم.

اعتراض وارد نیست

اسم‌اش جلیل بود. البته هنوز هم اسم‌اش جلیل است. رتبه اول کلاس بود. ساکت، باهوش، زیرک و با ادب. سال دوم راهنمایی بودیم. تنبیه بدنی کاملا عادی بود برای ما. دست‌کم برای معلم‌ها که عادی بود! ما هم چاره‌ای نداشتیم جز اینکه برای‌مان عادی باشد.

بعضی وقت‌ها احساس می‌کردم معلم‌ها دنبال بهانه‌اند برای اینکه بروند یک چوب بردارند و بیایند و بگویند «دستت رو بگیر بچه» و یکی به دست چپ بزنند و یکی به راست، و باز یکی به چپ و یکی به راست؛ اما فکر اعتراض به سرمان نمی‌زد.

آن دو سال، ندیده و نشنیده بودم که جلیل تنبیه شده باشد. واضح هم بود. اما بالاخره یک روز -به هر بهانه یا دلیلی- نوبت به جلیل رسید؛ آن هم سر کلاس «تعلیمات دینی» که این روزها «دین و زندگی» است.

جلیل آشفته شد. برآشفته شد حتی. اعتراض کرد که «چرا تنبیه بدنی؟» و «این کار خلاف است» و بقیه‌ی حرف‌هایی که احتمال می‌داد بتواند او را از تنبیه شدن نجات بدهد. البته ممکن است انگیزه‌اش تنها نجات خودش از تنبیه نبوده باشد؛ و حالا که خودش تلخی تنبیه شدن را قرار بود بچشد، می‌خواست از حق بقیه هم دفاع کند.

معلم آرام بود و حرف خودش را می‌زد و مصمم بود جلیل را -مثلا به خاطر مشقی که ننوشته- تنبیه کند. وقتی اعتراض‌های گویا بی‌پایان جلیل را دید، تنها یک جمله گفت. گفت «تا امروز تنبیه شدن بقیه هیچ اشکالی نداشته و تو اعتراضی نداشته‌ای، اما امروز که نوبت به خود تو رسیده تنبیه کار بدی است؟»

سادگی تلخ

چیز تلخی است افتادن به چاه‌هایی که هزار بار عهد کرده بودی باز گول‌شان را نخوری و باز خودت را نیندازی توش. تلخ‌ترین نیست؛ اما یکی از بزرگ‌ترین تلخی‌ها هست؛ که هزار باره بیفتی میان تلخی‌ای که ... . بیفتی نه! باز خودت را گول بزنی و خودت را بیندازی.

[caption id="attachment_86" align="alignleft" width="250" caption="دل هر که مهربون شد/ سر راش همیشه سنگه"][/caption]

یکی از همین روزهای دو سه سال پیش با خودم عهد کردم پایم را به اندرونی زندگی کسی نبرم. و پایم مرا به اندرونی زندگی کسی نبرد. نه. فکر نکن حالا چه قدر کنجکاو بوده‌ام که خودم را بیندازم وسط زندگی دیگران. دست خودم نبود. تنها گناه‌ام این بود که رمان می‌خواندم. رمان‌های زیادی نخوانده‌ام البته.

به سادگی یک «باشه» گفتن، نشستیم به تماشای «به همین سادگی» رضا میرکریمی. «سید»اش را جا گذاشتم. سید رضا میرکریمی بر من ببخشد. چیز تلخی است افتادن به اندرونی زندگی دیگران. چیز تلخی است ناخودآگاه خودت را میان زندگی دیگران ببینی. این «دیگران» واژه‌ی زیبایی نیست. چیز تلخی است ناخودآگاه روزهای تلخ و شیرین و لحظه‌های خودت را میان زندگی کسی ببینی.

شاید برای فهمیدن داستان، یک بار دیدن کافی نباشد؛ که نیست. کافی نیست. حالا فکرش را بکن. داستان را که کامل نفهمیده‌ای هیچ؛ افتاده‌ای وسط داستان زندگی کسی، و باید یک بار دیگر هم ببینی‌اش و باز بنشینی پای درددل آدم‌های میان داستان. حرف زدن از تلخی، هنر می‌خواهد.

و تلخ‌ترین، این است که خودت را جایی میان همان زندگی ببینی. و تلخ‌تر از آن اینکه خودت را فراوان در آن میان ببینی. نه. حرف از خوب و بد نیست. حرف از تلخی و شیرینی است. التهاب و بغض و یاد و تلخی. به همین سادگی.

یک

اینجا آغاز یک وبلاگ است. آغاز اولین وبلاگ من البته نه! چون من پیش از این چند وبلاگ دیگر هم داشته‌ام. و البته هنوز هم دارم؛ اما این «دارم» معنایش این نیست که چیزی هم درشان می‌نویسم.

[caption id="attachment_62" align="alignleft" width="270" caption="شور شیرین ساختن خانه‌ی تازه"][/caption]
چه زیبا و شیرین و دوست‌داشتنی است نوشتن اولین نوشته‌ی یک وبلاگ. تجربه کرده‌ای؟ به همین یک لذت‌اش هم که شده، می‌ارزد آدم وبلاگ داشته باشد.

چیز سختی است که یک نقطه بگذاری آخر یک وبلاگ و تمام‌اش کنی، و بروی از یک جای دیگر شروع کنی. سال گذشته، حول و حوش همین روزها بود که دست از وبلاگ اولم برداشتم و به جای دیگری پناه بردم. و چه دردناک بود که می‌دانستم نوشتنِ خانه‌ای را آغاز کرده‌ام که دیر یا زود باید رهایش کنم و سراغ خانه‌ی دیگری بروم.

و آن خانه‌ی دیگر همین جاست.

خوش آمدی. اگر این چند سطر را از فید می‌خوانی، دو حالت دارد؛ یا نشانی آن فید http://feedproxy.google.com/doodinghouse است، که همه چیز عالی است! و اگر چیز دیگری است، بهترین کار این است که حذف‌اش کنی و همین را به آقا یا خانم فیدخوان‌ات اضافه کنی و تمام.

طراحی و پیاده‌سازی دودینگ‌هاوس، نتیجه‌ی تلاش دوست عزیزم محمدعلی طائبی است؛ البته تا اندازه‌ای هم تحمیل سلایق خودم! باید همین جا از محمدعلی تشکر کنم.

درباره‌ی اسم وبلاگ اینجا چیزهایی نوشته‌ام که شاید به درد بخورد. سعی می‌کنم وبلاگم موضوع نداشته باشد. واضح‌تر بگویم؛ سعی می‌کنم وبلاگم تنها یک موضوع نداشته باشد.

داستان بی انسجام آقای هاشمی

وقت نقد داستان هم البته خیلی‌ها عادت دارند نقد کنند بدون اینکه آن نوشته یا ننوشته را داستان بدانند. البته من سعی کرده‌ام داستان‌ها را اول داستان بدانم بعد نقدشان کنم؛ و اگر داستانی را داستان ندانم، حتی به مسامحه به نقدش ننشینم.

داستان آدم‌ها را هم باید به رسمیت شناخت برای نقد. باید از درون داستان آدم‌ها نقدشان کرد؛ مگر آنکه قرار باشد نقد بهانه‌ی دشمنی باشد. بله. من اصولا از داستان اول شخص خوش‌ام نمی‌آید؛ اما به همه حق می‌دهم داستان اول شخص بنویسند، و چه بسا داستان خوبی هم بشود.

سلام آقای هاشمی. اینها را گفتم که فکر نکنید اگر حرفی می‌زنم، تنها برای مچ‌گیری است. فکر نمی‌کنم نیازی باشد، اما دوست دارم بگویم؛ تا خدای نکرده شبهه‌ای نماند. اینکه سلام کردم، برای کنایه و اشاره به آن نامه‌ی بی‌سلام‌تان به رهبر انقلاب نبود. دوست داشتم سلام کنم، و سلام کردم.

این روزها شما انتقادهایی دارید و شکایت‌هایی دارید که خیلی‌ها دارند و دغدغه‌هایی دارید که حتی اگر کاملا قبول‌شان نداشته باشم، اما می‌توانم تا حدود زیادی درک‌تان و درک‌شان کنم. اما داستان شما انسجام ندارد. و این مرا آزار می‌دهد. شما حق دارید هر رفتاری –که فکر می‌کنید درست است- انجام بدهید، و داستان‌تان را هر جور –فکر می‌کنید بهتر می‌شود- بسازید، اما داستان‌تان اگر انسجام نداشته باشد، آزاردهنده می‌شود و آزاردهنده.

1- یادتان هست  سال‌های ریاست جمهوری‌تان باور داشتید به اینکه مدیر باید قدرت داشته باشد و دست‌اش برای کار کردن باز باشد؟ و می‌گفتید حتی اگر مدیر تخلفی هم کرد، تا جایی که ممکن است باید مصونیت برای‌اش قایل شد؟ یادتان هست می‌گفتید مدیر نباید احساس تزلزل و بی‌پشتوانگی کند؟ باید یادتان باشد.

من به‌تان حق نمی‌دهم امروز به چیزهایی که در سال‌های ریاست جمهوری خود پای‌بندشان بودید، انتقاد کنید.

2- نظریه‌ی «قطار توسعه» را یادتان هست آقای هاشمی؟ یادتان هست می‌گفتید قطار توسعه، برای راه افتادن نیاز به پیاده شدن فقرا دارد؟ یادتان هست می‌گفتید چاره‌ای نیست جز اینکه در ابتدای راه افتادن قطار، حضور فقرا و بی‌پول‌ها و پاپتی‌ها، یعنی راه نیفتادن قطار؟ یادتان هست می‌گفتید بگذارید قطار سرعت بگیرد، بعد فقرا را هم سوار می‌کنیم؟

بله می‌دانم. طرح تامین اجتماعی را ماه‌های آخر ریاست جمهوری‌تان آماده کردید که دولت بعدی انجام بدهد، اما شما چه کردید؟

امروز به چه چیزی اعتراض دارید؟ شما حق ندارید امروز به مشابه منطق مدیریتی خود در آن سال‌ها اعتراض کنید. شما حق ندارید به بیرون رانده شدن نخبگان و منتقدان و مخالفان دولت از قطار اداره‌ی کشور اعتراض کنید.

3- آقای هاشمی! یادتان هست چند بار روی دستگاه‌های نظارتی و قانونی را کم کردید؟ یادتان هست ترجیح می‌دادید برای قوی شدن دولت، و پیش رفتن اهداف دولت‌تان مجلس را تضعیف کنید؟ داستان نشریه فاراد را یادتان هست؟ یادتان هست چه دفاع جانانه‌ای از سیدمحمد خاتمی کردید؟ و یادتان هست وقتی مجلس را شکست دادید، چند وقت بعد، آقای خاتمی را برکنار کردید؟ یا استعفایش دادید؟

امروز به چه چیز اعتراض دارید؟ شما همان هاشمی هستید؟ یا تغییر کرده‌اید؟

یادتان هست چه بلبشویی راه افتاد؟ و یادتان هست خیلی از علما و بزرگان درخواست برکناری سیدمحمدخاتمی را داشتند؟ چه چیزی برای‌تان مهم‌تر بود در آن جریان؟ اقتدار دولت؟ یا برخورد درست؟ یا قانون؟ یا قانون‌گرایی؟ یا اقتدار؟

4- شعارهایی که خطاب به شما در نمازجمعه و جاهای دیگر سر داده می‌شد را یادتان هست؟ فضای تملق و چاپلوسی را یادتان هست؟ امروز به چه چیزی اعتراض دارید؟ حتی اگر همه‌ی انتقادها و اعتراض‌های ابراز شده و نشده‌تان درست هم باشد، شما که بارها و بارها شعار «مخالف هاشمی دشمن پیغمبر است» را شنیدید و به هر توجیهی دم بر نیاوردید، حق ندارید امروز منتقد باشید. دارید؟

می‌بینید که نمی‌خواهم با داستان خودم با شما حرف بزنم. من جور دیگری داستان می‌سازم. حرف بر سر داستان شماست؛ که منسجم نیست؛ که اینجایش بر نظریه‌ی فلان استوار است و آنجایش آن یکی نظریه.

5-  آقای هاشمی! یادتان هست توجیه‌تان برای حضور دوباره، شرایط حساس و ویژه بود؟ یادتان هست خودتان را مدیر شرایط بحرانی می‌دانستید؟ یادتان هست با همین توجیه، خیلی از حقوق شهروندی را خط قرمز می‌دانستید؟ باید یادتان باشد برخوردهای‌تان با مخالفین را. البته بله. شما اینقدر خلاقیت داشتید که مثلا سر بعضی مخالفان را با مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری گرم کنید، اما به هر حال حق ندارید به تحدید حقوق شهروندی اعتراض کنید.

بله آقای هاشمی. آن وزیرتان را یادتان هست که چیزی شبیه مهاجرانی بود در مواجهه با رهبر انقلاب؟ یادتان هست همین وزیرتان درباره‌ی روش‌هایی که به کار می‌گرفت، بارها مورد مؤاخذه‌ی رهبر انقلاب قرار گرفت؟ شما چه کردید؟ به چه چیزی انتقاد دارید این روزها؟

6- یادتان هست آن روزها ابایی از رفتارهای فراقانونی نداشتید؟ آن هم به این دلیل که چرخ‌های سازندگی را هیچ چیز نباید کُند کند؟ یادتان هست. یادتان هست طرح‌ها و پروژه‌ها را با چه توجیهی پیش از آماده شدن افتتاح می‌کردید؟ می‌گفتید مدیران من تلاش کرده‌اند، و باید مزد تلاش‌شان را ببینند. یادتان هست با چه لحن حق به جانبی می‌گفتید؟

به چه چیزی اعتراض دارید؟

7- همین امروز هم اگر درباره‌ی دولت سازندگی ازتان بپرسند، با قدرت تمام از ریز به ریز کارهای کرده و نکرده‌تان دفاع می‌کنید؛ و حاضر نیستید یک ضعف دولت‌تان را هم حتی قبول کنید. درست می‌گویم؟ تایید می‌کنید. از همه‌ی چیز دفاع می‌کردید حتی اگر همه می‌دیدند که قابل دفاع نیست. یادتان هست آمار و ارقام گزارش‌های دولتی را به احساس عمومی مردم ترجیح می‌دادید؟ یادتان هست در توجیه عملکردتان، سهم آمار صد بود و سهم درک عمومی مردم صفر؟ یادتان هست وقتی می‌گفتند مردم دچار فقر احساسی شده‌اند، می‌گفتید همه‌ی آمارها حاکی از رشد اقتصادی و افزایش درآمد سرانه است؟

امروز به چه چیزی اعتراض دارید آقای هاشمی؟ به داستان خودتان؟ به داستانی که خودتان سال‌ها زحمت کشیدید تا بسازید و سال‌ها بعد حتی راضی به نشستن گردی به چهره‌ی زیبای دولت‌تان نبودید؟

شما حق ندارید به داستان خودتان اعتراض کنید آقای هاشمی؛ مگر اینکه اول سطرهایی که نمی‌خواهید و دست‌کم امروز داستان شما نیستند را پاک کنید. پاک کنید کافی نیست البته. باید خط بزنید. رو به روی همه.

در تقریر استراتژی «شرایط حساس»

قرار نیست ما حتی ذره‌ای و حتی برای چند لحظه،‌ از اصول و ارزش‌هایی که یک ملت برای‌اش خون داده‌اند و سختی‌ها کشیده‌اند و از بسیاری خوشی‌ها گذشته‌اند، بگذریم. اصلا ما خون دادیم تا اصول و ارزش‌های‌مان پای‌دار و سربلند بماند. ما سختی کشیدیم تا فرهنگ اسلامی و انقلابی‌مان سرافراز بماند. قرار نیست به خاطر امروز و فردا دست از عزیزترین آرمان‌های‌مان برداریم.

همه‌ی شرف ما، به پای‌بندی به همین اصول و آرمان‌هاست. همه‌ی آبرو و عزت ما به همین است اصلا. روزی که ما ذره‌ای از این اصول و ارزش‌ها فاصله بگیریم، روز نابودی ماست آن روز؛ روزی است که باید خودمان را از خط اسلام راستین جدا بدانیم.

امروز در شرایط حساسی قرار گرفته‌ایم. شرایطی که یک سو دشمن با تمام هیمنه‌ی خود به جنگ با جبهه‌ی حق آمده، و با تمام توان خود جلو می‌آید و یکی یکی سربازان خفته و گاه حتی بیدار ما را به سوی خود می‌برد و حتی به جبهه‌ی حق هم امید بسته است. امروز شرایط به گونه‌ای است که ما اگر نجنبیم و آرام بنشینیم، فردایی نیست که بیدار بشویم و ببینیم همه چیز از کف‌مان رفته است.

دشمن، خودش را در میان ما جا داده است. علاوه بر آنکه روز به روز، همه‌ی هیمنه‌ی خودش را بر همه‌ی وجود ما می‌گستراند، روز به روز سربازان جبهه‌ی حق را به سوی خودش می‌کشد در حالی که ما اگر بخواهیم ساکت بنشینیم و به کارهای روزمره‌مان برسیم، همه‌ی اصول و ارزش‌های‌مان را از دست می‌دهیم؛ و کارمان تمام است.

کارمان تمام می‌شود اگر حواس‌مان را جمع نکنیم؛ کارمان تمام می‌شود اگر خوش‌خیال باشیم و چشم‌هامان را باز نکنیم و مسئولیت رفع شر دشمنان جبهه‌ی حق را از خودمان سلب کنیم؛ مخصوصا وقتی آنها با تمام وجود به مسئولیت خودشان برای نابودی جبهه‌ی حق پای‌بندند و روز به روز هم باانگیزه‌تر می‌شوند.

برای زنده ماندن جبهه‌ی حق، و مبارزه با جبهه‌ی باطل، چاره‌ای نداریم دست به حرکت‌هایی بزنیم که شاید حتی خیلی‌ها نتوانند درک کنند. شاید خیلی‌ها نتوانند حساسیت و اهمیت شرایط حساس موجود را درک کنند. شاید خیلی‌ها اصلا نخواهند حساسیت شرایط موجود را ببینند؛ شاید خیلی‌ها دست‌نشانده‌ی دشمن باشند و دقیقا چشم‌شان را بسته باشند تا دشمن بیاید و همه چیز را ببرد و این‌ها هنوز نشسته باشند و بگویند «خبری نیست که!»

توجه کنید. ما برای یک آرمان بزرگ می‌جنگیم. آرمانی که پیروزی و شکست‌اش، پیروزی و شکست ما نیست؛ پیروزی و شکست یک جبهه است؛‌ پیروزی و شکست جبهه‌ی حق، به تلاش امروز ما بسته است. فکر نمی‌کنم برای آرمان به این بزرگی، استفاده از جدل و مغالطه و خطابه‌های آتشین، اشکالی داشته باشد. باید واقع‌بین باشیم. ما با کسانی رو به رو هستیم که تا احساس خطر نکنند، و تا شرایط را جنگی و بحرانی و خطرناک نبینند، یک گوشه می‌نشینند و زندگی‌شان را به همین کارهای روزمره‌شان می‌گذرانند. ما چاره‌ای نداریم جز اینکه برای یک مدت کوتاه هم که شده، جامعه را آگاه کنیم و به آن‌ها بفهمانیم که شرایط حساس است.

یادمان باشد ما با کسانی مواجهیم که خیلی‌هاشان خودشان را به خواب زده‌اند؛ باید این‌ها را رسوا کنیم؛ باید مجبورشان کنیم که از خواب بیدار شوند. ما باید تا جایی که می‌توانیم، و امکان دارد از رسانه‌ها استفاده کنیم. باید به همه بفهمانیم که راهی ندارند جز همراهی با ما. باید به همه بفهمانیم که اگر با ما همراه نشوند، یا خواب‌اند یا خودشان را به خواب زده‌اند. باید به‌شان بفهمانیم که اگر با ما همراه نشوند، جبهه‌ی حق نابود می‌شود و باطل پیروز می‌شود. باید همه‌شان درک کنند که هر کس با ما همراه نشود، بخشی از پروژه‌ی دشمن برای از میان بردن جبهه‌ی حق است.

خدا با ماست. ما هر لحظه باید به خدا توکل کنیم، و از او بخواهیم هر لحظه کمک‌مان کند. از او بخواهیم هیچ‌گاه ما را از لطف و همراهی خودش محروم نکند. قدرتی به ما بدهد که هیچ چیز و هیچ کس نتواند در انگیزه و تلاش‌مان رخنه کند. ما همه‌ی وجودمان را در راه رسیدن به آرمان‌های‌مان فدا می‌کنیم، هیچ ابایی هم از تهمت‌ها و توهین‌ها نداریم. ما به وظیفه‌ای که خدا به دوش‌مان نهاده عمل می‌کنیم و هیچ چیزی هم نمی‌تواند ما را از آنچه باید بکنیم منع کند. شاید جایی لازم بشود برای ادامه‌ی حیات جبهه‌ی حق، با کسی جدل کنیم، یا مغالطه کنیم حتی، یا حتی یک حرف خلاف واقع بزنیم،‌ این‌ها نباید حجاب آرمان ما بشود. انبیا و ائمه‌ی بزرگوار ما هم که نمونه‌های کاملی از انسان‌های آرمانگرای خداباور بودند، برای پیروزی جبهه‌ی حق از هیچ تلاشی دریغ نکرده‌اند؛ هیچ‌‌گاه هیچ بهانه‌ای را برای فرار از وظیفه قبول نکرده‌اند؛ هیچ‌گاه دست و پای خودشان را با پای‌بندی‌های زمینی نبسته‌اند.

همیشه یادمان باشد، و همیشه با خودمان تکرار کنیم که آرمان‌ها و هدف‌های ما مقدس‌تر و آسمانی‌تر از این است که بخواهیم خودمان را محدود به خوش‌آمد و خوش‌نیامد دیگران کنیم و ببینیم دیگران چه می‌گویند و چه می‌خواهند. ما برای خدا کار می‌کنیم و از خدا هم پاداش می‌خواهیم. در این شرایط حساس، که خطر نابودی جبهه‌ی حق همه‌ی شیرینی‌ها را به کام ما تلخ می‌کند، هر کسی در برابر این آرمان‌ها سر تسلیم فرود نیاورد، نه که دوست ما نیست؛‌ بلکه دشمن ماست، چرا که هر کسی نتواند در این شرایط حساس، چنگال‌های شیطان را که به خون حقیقت آغشته است ببیند، خودش را به خواب زده، و بی‌تردید بخشی از نقشه‌ی راه شیطان برای خفه کردن همیشگی گلوی حق و حقیقت است؛ و ما نمی‌توانیم صبر کنیم تا همه‌ی خواب‌ها و همه‌ی آن‌هایی که خودشان را به خواب زده‌اند، بیدار شوند. ما نمی‌توانیم بگذاریم همه چیز از دست‌مان برود.

همه‌ی نوشته‌ی بالا را درون دو گیومه تصور کنید. این‌ها کلماتی است که من نوشته‌ام؛ اما تنها در تقریر یک استراتژی و روشن کردن تقریبی مرزهای آن است. به هر حال من به انسجام گفتمانی و منطق درونی این متن پای‌بند هستم؛ اما به درون‌مایه و اقتضائاتش نه!

از امام

«اگر همه انبیا جمع بشوند در تهران و بخواهند کار بکنند، بخواهند دخالت در امور بکنند، هیچ با هم اختلاف پیدا نمی‌کنند، امکان ندارد،‌ برای چه؟ برای اینکه آنها نفس خودشان را کشته بودند و مبدأ خلاف*، نفس انسان است.

مبدأ همه خلاف‌هایی که پیدا می‌شود، انسان خیال می‌کند که نه، من برای مصلحت این کار را می‌کنم، عمر خودش را انسان نمی‌فهمد، وضع خودش را انسان نمی‌فهمد.

شما اگر بخواهید مقایسه کنید، شمایی که می‌گویید که من برای مصلحت مسلمین فلان کار را می‌کنم، شما فکر این را در خلوت بکنید که اگر یک کسی دیگر به جای شما بود و بهتر هم مصالح مسلمین را انجام می‌داد، شما باز همانطور بودید؟ می‌خواستید خودتان نباشید و او باشد؟ یا نه می‌خواهید که این مصلحت مسلمین به اصطلاحتان به دست شما انجام بگیرد؟

منم که این مصلحت را دارم ایجاد می‌کنم، این همان شیطان است، همان شیطانی که اغوا می‌کند آدم را، اکثر اغوائاتش این است که انسان را بازی می‌دهد، وسوسه می‌کند در انسان، وسوسه‌های دامنه‌دار از همه طرف، وسوسه می‌کند که تو حالا صاحب قدرت هستی، تو حالا صاحب کذا هستی، دیگران چکاره‌اند؟ شما حالا هستید دیگران باید از شما اطاعت بکنند و چشم بسته هم باشند.

این، همه برای این است که انسان خودش را نساخته، اگر انسان خودش را ساخته بود، هیچ بدش نمی‌آمد که یک رعیتی هم به او انتقاد کند، اصلا بدش نمی‌آمد، از انتقاد بدش نمی‌آمد.»

* کلمه‌ی خلاف در این چند سطر به معنای اختلاف است.

نکته: آنچه میان دو گیومه آمده است، بدون هیچ تغییر و تقطیعی، مستقیما از کتاب «اخلاق کارگزاران» نقل شده است. این کتاب مجموعه‌ی سخنان امام خمینی رحمة‌الله‌علیه است پیرامون اخلاق کارگزاران. بر اساس پانوشت همین بخش از سخنان حضرت امام در این کتاب، منبع اصلی چند سطر نقل شده، صفحه‌ی 73 از جلد 13 صحیفه‌ی نور است.

دست کم در رفتار شخصی مان!

راهنمایی که بودم، یک ناظم چاق و بددهن داشتیم، که این روزها لاغر شده، و البته دبیرستان که بودم، فهمیدم بددهنی‌اش را فقط ما، آن هم توی مدرسه می‌توانسته‌ایم ببینیم وگرنه انسان شوخ و خوش‌اخلاقی است بیرون از مدرسه!

این روزها نمی‌دانم هنوز آن عادت بامزه‌اش را دارد یا نه؛ اما آن روزها، هر چند دقیقه یک بار، با قسمتی از حاشیه‌ی کف دست، می‌زد به کمربندش؛ انگار شلوارش کمی پایین آمده باشد، و با این کار بخواهد درست‌اش کند.

چند وقتی است دچار این عادت شده‌ام. کاری که هیچ فایده‌ای ندارد. در عرض یک ثانیه احساس می‌کنی شلوارت چند میلیمتر از آنچه باید باشد پایین‌تر است. و معلوم نیست این کار چه چیزی را درست می‌کند جز محو کردن چند دقیقه‌ای یک توهم! علاوه بر بی‌فایده بودن، بد و زشت هم هست؛ آن هم از دید دیگران؛ دیوانه که نه! اما بامزه جلوه می‌کنم احتمالا وقتی هم‌چه کاری می‌کنم، یا شاید هم همان دیوانه اصلا!

اصلا چرا آدم باید به کاری عادت کند که حتی اگر از دید دیگران بد نباشد، برای خودش بی‌فایده باشد؟ راه علاج این عادت‌های بی‌مورد و بی‌فایده چیست اصلا؟ دیشب وقتی دستم ناخودآگاه این کار را کرد، به این فکر کردم که کی وقت مقابله با این عادت است؟ همین الان باید دستم را گاز بگیرم تا دست‌کم چند ساعتی یادم بماند و این اتفاق باز نیفتد؟ یا باید حواسم را جمع کنم و بار دیگر همان لحظه جلو دستم را بگیرم؟

تا دیشب می‌گفتم حواس‌ام را جمع می‌کنم که بار دیگر آقای دست از این کارهای بی‌فایده و بی‌مورد که علاوه بر خودم ممکن است برای دیگران هم ناخوش‌آیند باشد، مرتکب نشود. اما دیشب، دیدم فایده ندارد؛‌ باید خشن‌تر باشم با خودم. همه‌ی این کنش، یک لحظه اتفاق می‌افتد، و مدیریت کردن‌اش دقیقا همان چند لحظه‌ی پیش از انجام چیزی مانند محال است، پس باید در همین گیر و دار تنبیهی برای دست‌ام دست و پا کنم که «بار دیگر»ی در کار نباشد اصلا.

چرا سلام اصلا؟

1- چشم‌ات که به چشم‌اش می‌افتد، سلام می‌کنی. ترجیح من این است که روی چ فتحه بگذاری. این درست که این نوشته، ادبی و عاشقانه نیست،‌ اما چه می‌شود همه‌ی نوشته‌هامان را زیبا بخوانیم مگر؟

سلام می‌کنی. حال‌اش را می‌پرسی و حرف می‌زنی. او سلام نمی‌کند. او حال تو را نمی‌پرسد. او حرف نمی‌زند. اما تو سلام می‌کنی وقتی می‌بینی‌اش. حال‌اش را می‌پرسی و حرف می‌زنی و غیره.

و این اتفاق، می‌شود داستان همیشگی‌تان. او سلام نمی‌کند. و تو سلام می‌کنی. اصلا آدم بدی هم نیست. شاید حتی به جای سلام، ابرویی تکان می‌دهد و لبی می‌جنباند،‌ اما به هر حال سلام نمی‌کند. و تو سلام می‌کنی.

2- چشم‌ات که به چشم‌اش می‌افتد،‌ سلام نمی‌کنی. با خودت می‌گویی «او که سلام نمی‌کند، من چرا سلام کنم». شاید تصمیم بگیری اصلا تو هم مثل او، تنها سری بجنبانی و چشم‌‌ات را ریز کنی و نگاه‌اش کنی. و شاید اصلا حتی تصمیم بگیری دیگر حالش را هم نپرسی.

بند دوم تمام شد. چرا؟